Schuren en schaven
Over de groeipijn van teamontwikkeling
“Er is tegenwoordig altijd wat. Ieder overleg is er gedoe en ik heb het idee dat we elkaar alleen maar aan het tegenwerken zijn!”, verzucht de dame tegen over me in de trein. Haar werkdag zat er op en ze was net ingestapt in Amsterdam-Zuid, waar ze de trein met me deelde in de richting van Zwolle. Ik weet niet wie ze aan de telefoon had, maar de persoon aan de andere kant van de lijn leek dankbaar publiek, want er volgde een gesprek van zo’n tien minuten waarin ze uit de doeken deed hoe vervelend de huidige situatie in haar team was. Ik luisterde even mee – ik kon het niet laten – en realiseerde me dat zij en haar collega’s in de ‘storming-fase’ van teamvorming terecht gekomen waren. En alles aan haar straalde uit dat ze zich daar super oncomfortabel bij voelde.
Fases van teamontwikkeling
Een interessante theorie over de fases van teamvorming is die van Tuckman Hij onderscheidt de volgende fases*:
1. Forming
(Klik om te vergroten.)
In deze fase van teamontwikkeling kennen de mensen elkaar nog niet. Men tast elkaar af. Men vertoont voornamelijk sociaal wenselijk gedrag. De aandacht richt zich voornamelijk op de centrale persoon, vaak de leidinggevende of de trainer.
2. Storming
In deze fase van teamontwikkeling komt conflict en wrijving naar de oppervlakte. Teamleden gaan voor hun eigen belang en verdedigen dit, al dan niet openlijk. Rollen in de groep worden langzaam helder, denk aan informeel leiderschap en machtsverhoudingen. Deze fase is zeer belangrijk. Zonder wrijving, geen glans.
3. Norming
Hier komt de acceptatie van de samenwerking. Het wordt helder wie wat gaat doen en wie wat in te leveren heeft om het team uiteindelijk sterker te maken. Samenwerken wordt (on)bewust de normale gang van zaken. Er is een groeiend bewustzijn dat men elkaar nodig heeft om succesvol te zijn.
4. Performing
Teamleden komen samen in een ‘flow’ terecht waarin samenwerken op de automatische piloot gaat. Ze kennen elkaar en elkaars talenten en valkuilen, zodanig dat ze goed op elkaar kunnen inspelen. Er is een grote mate van openheid, betrokkenheid en vertrouwen. Feedback geven en ontvangen verloopt makkelijk waardoor ook nieuwe uitdagingen steeds beter worden aangegaan.
Onderweg
Nadat ze had opgehangen, stopte ze haar telefoon weg en keek vluchtig om zich heen. Alsof ze zich nu pas realiseerde dat ze dit telefoongesprek in een openbare omgeving had gevoerd. Er kwam een blos op haar wangen en ze dook weg in haar kraag. Ik ving haar betrapte blik en grinnikte. “Ach, je verhaal was in ieder geval entertainment in de avondspits”, wuifde ik haar ongemak weg. “Pfff, nou. Dat was niet netjes van me. Maar ik zit er echt mee merk ik.”, gaf ze zomaar aan een wildvreemde medereiziger toe. Om vervolgens spontaan glimlachend haar hand uit te steken. “Fleur! Aangenaam!”. Ik glimlachte en stelde me ook voor. Het begin van een mooi gesprek in een doodgewone avondspits tussen West- en Oost-Nederland.
Het duurde niet lang of we kwamen in ons gesprek op onze carrières. Nadat ze er achter was gekomen dat team- en leiderschapsontwikkeling mijn vak was, stelde ze me de vraag wat ik dan vond van de situatie bij haar op het werk. Toen ik haar vertelde dat ze in haar team bijzonder goed bezig waren, keek ze me ongelovig aan. Ik gaf haar een opsomming terug van de symptomen die zij en haar collega’s vertoonden samen; verschillen en verwarring over doelen en rollen, er was wrijving voelbaar en er was onzekerheid over hoe (openlijk) met issues om te gaan. De ontevredenheid over de leidinggevende nam toe en met name over de manier waarop hij omging met de stroeve situatie die in het team was ontstaan. Ik had gehoord dat Fleur reageerde vanuit een “ik-standpunt” en nog niet keek naar het belang van “wij”. En ik nam een voorzichtig voorschotje op het feit dat dat bij haar collega’s misschien wel net zo zou zijn. Een groep die overduidelijk de storming-fase in was gegaan. “Maar wat is daar dan goed aan?”, sprak ze een beetje verontwaardigd. “Het vóélt helemaal niet goed!”
Ik vertelde haar dat we in onze maatschappij de neiging hebben om de storming-fase uit de weg te gaan. Onder het mom van ‘choose your battles’ slik je dingen van elkaar, terwijl je achter elkaars rug om tegen collega’s of thuis aan de keukentafel leegloopt over de zaken die je zo vervelend vindt aan elkaar. Om vervolgens in kunstmatige harmonie met elkaar om te gaan. Bij Fleur in het team werden verschillen van inzicht en aanpak zichtbaar en werden er stappen gezet om ze bespreekbaar te maken. Ze deden niet net ‘alsof’ ze het met elkaar eens waren, maar bespraken eerlijk – hoewel erg stroef en onwennig – met elkaar waar ze last van hadden. Een volgende stap is om, nadat alle meningen op tafel liggen, te kijken naar wat er nodig is om een werkbare nieuwe situatie te creëren. Maar daarvoor is het wel belangrijk dat je weet van elkaar hoe je in de wedstrijd zit. Dat vraagt om autonomie, (zelf)vertrouwen, assertiviteit en wederzijds respect. In het team van Fleur waren deze zaken aanwezig en hoewel het schuurde aan alle kanten, wat moeilijk was, werd het wél besproken. Dat maakte dat er vorderingen gemaakt werden naar een volgende fase van teamwork. Van naast elkaar werken naar samenwerken.
Fleur glimlachte toen ik haar met een tekeningetje de ‘golfbeweging van Tuckman’ liet zien. En hoe de productiviteit omlaag gaat in de storming-fase. “Ah. Ja. Nou, dan begin ik het wel te snappen. Ik dacht dat het aan mij lag dat alles zo traag en stroperig voelde de laatste tijd.” Ik lachte terug en kon haar geruststellen dat wat ze ervaarde juist ‘precies volgens schema’ verliep.
Zo’n 100 kilometer verder en een klein uurtje later namen we afscheid. Ze groette me en bedankte me voor een leuke ontmoeting en een paar mooie inzichten. En ik haar. Want ik realiseerde me dat zij me zomaar het onderwerp van mijn nieuwe artikel had bezorgd. Over schuren en schaven in teamontwikkeling. Over dat het er gewoon bij hoort. Dat het misschien niet altijd fijn is. Maar wel compleet normaal. En dat als je het lef hebt om het samen aan te gaan, dat je er veel sterker uit komt.
En? Heeft het bij jullie al voldoende geschuurd in het team? Of mag er nog wat schaafwerk gedaan worden samen?
Met inspirerende groet,
Annelies Rulkens-Zielman
Directeur/Eigenaar
Inn-spiratie: team- en leiderschapsontwikkeling
Weten waar jullie staan in de teamvorming? Tijdens de “Teamdiagosedag”kijken we samen met jou en je team waar jullie krachten en uitdagingen liggen zodat jullie zelf aan de slag kunnen met een concreet plan van aanpak. Liever individueel aan de slag om jouw kennis en kunde als Teamontwikkelaar te verhogen? Deze workshop “Teams Ontwikkelen”maakt onderdeel uit van onze Inn-spiratie Academie. _______________________________________________________________________________________
* Voor de volledigheid is het goed om te vermelden dat er ook nog een vijfde fase is: de adjourning-fase, de “uiteengaansfase”. Voor projectteams of andere tijdelijke teams heel relevant. Aangezien ik me focus op de vorming van teams, ligt de nadruk hier nu niet op.
Terug naar overzicht
